گموز پسته
Pistachio Phytophthora Root and Crown Rot
بیماری گیاهی گموز پسته از بیماری های مهم پسته دردنیا و ایران بوده و به نام های دیگری از جمله پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه، گموز، انگومک و شیره سیاه نیز نامیده می شود.
علائم بیماری گموز پسته:
علائم بیماری گیاهی گموز پسته، روی طوقه و ریشه های درختان پسته بروز پیدا کرده و تا مدت زیادی بعد از ابتلای درخت به بیماری باغدار متوجه وجود علائم بیماری نمی شود. نشانه های ثانویه و غیر مستقیم بیماری بعد از پیشرفت بیماری در اندام های هوایی درخت ظاهر می شود. علائم اصلی بیماری، ابتدا به صورت تراوش شیرابه در قسمت پایین تنه و طوقه، نزدیک سطح خاک دیده می شود. شیرابه به شکل قطرات ریز یا توده ای در اطراف طوقه و گاه تا ارتفاع 30 سانتی متری تنه روی پوست درخت ظاهر می شود. این شیرابه در آغاز شفاف و عسلی رنگ بوده و به تدریج قهوه ای و تیره می شود.
حجم شیرابه تراوش شده در قسمت یقه (محل جداشدن ریشه و تنه) که زیر خاک قرار دارد زیاد و به رنگ سیاه می باشد. این صمغ پس از خروج از درخت، با خاک تماس پیدا کرده و در اثر رطوبت حالت گل مانند و چسبناک پیدا می کند. این ترشحات دور تا دور طوقه و ریشه را بصورت لایه ای پوشانده و بوی پوسیدگی بسیار بد و تندی را ایجاد می کند. این لایه محل مناسبی برای زندگی قارچ ها بوده و با حفظ دما و رطوبت تولید مثل آن را افزایش می دهد. بافت های سطحی پوست و قسمتی از چوب در قسمت های آلوده قهوه ای می شود. تغییر رنگ بافت های چوب در درختان مسن سطحی ولی در چوب ریشه و بن تنه درختان جوان گاهی تا مغز پیش می رود.
بعد از پیشروی بیماری و از بین رفتن بافت های پوست و آسیب دیدن اندام های آبکشی، تغذیه درخت دچار اختلال می شود. در این زمان اندام های هوایی درختان آلوده دچار ضعف عمومی شده و قسمتی یا تمام گیاه دچار سبز خشکی می شود. به طور معمول سبزخشکی درختان در تابستان اتفاق می افتد. در درختان مسن که پیشرفت بیماری تدریجی و طولانی مدت است، علائم روی قسمت های تاج درخت به صورت ریز و کم رنگ شدن برگ ها، کاهش مقدار برگ و میوه و رنگ اندازی پوست خارجی میوه زودتر از معمول اتفاق می افتد.
عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی گموز پسته:
تا کنون 5 گونه قارچ از خانواده Phytophthora از طوقه، ریشه و خاک اطراف درختان پسته در ایران جداسازی شده است. قارچ عامل بیماری گیاهی گموز پسته در خاک روی بافت های ریشه و سایر بافت های آلوده گیاه زمستان گذرانی و رشد کرده و از طریق خاک، آب و وسایل کشاورزی آلوده به باغ های پسته منتقل می شود.
عوامل انتقال و انتشار بیماری در خاک حرکت کرده و خود را به ریشه ها می رسانند. رطوبت زیاد و سنگینی خاک عوامل مهم در بروز و شدت بیماری هستند.
راه های پیشگیری و کنترل بیماری گموز پسته:
- کاشت ارقام مقاوم به بیماری
- تا حد امکان باغ های جدید پسته در زمین های آلوده به این بیماری احداث نشود.
- از برگشت آب از زمین آلوده به مسیر اصلی آب جلوگیری شود.
- آبیاری قطعات سالم و آلوده جداگانه انجام شود.
- از انتقال نهال و خاک از باغ های آلوده به باغ های دیگر خودداری شود.
- آبیاری درختان به گونه ای باید باشد که آب اطراف تنه درخت را نگرفته و از آبیاری غرقابی اجتناب شود.
- از ریختن گازوئیل و نفت پای گیاه یا سوزاندن آن خودداری شود. این کار نه تنها قارچ عامل بیماری را از بین نبرده، بلکه کیفیت خاک را نیز پایین می آورد.
- پاشیدن نمک پای گیاه ممکن است بصورت موضعی از رشد بیماری جلوگیری کند ولی سال بعد در اثر بارش باران یا رفتن آب به پای تنه درخت، در اثر شوری گیاه خشک می شود.
- علف های هرز برای کاهش سطح رطوبت باید جمع آوری گردند.
- در هنگام کاشت نهال باید دقت شود تا نهال بیش از اندازه عمیق کاشته نشود.
- ریشه نهال ها قبل از کاشت با بردوفیکس 10 در هزار ضدعفونی شوند.
- درختان خشک شده باید بطور کامل ازخاک بیرون آمده وبه بریدن اکتفا نشود.
- بیرون آوردن گیاه باید در زمستان و دمای پایین انجام شود.
- گودال های ایجاد شده بعد از بیرون آوردن درخت باید با بردوفیکس 10 در هزار به منظورضدعفونی شدن آبیاری گردند.
- در صورت وجود آلودگی، بافت آلوده را تراشیده و بافت سالم گیاه با بردوفیکس رقیق نشده پانسمان گردد.
- ابزار هرس با بردوفیکس رقیق نشده ضدعفونی گردد.
- در صورت وجود یا احتمال وجود آلودگی درختان با بردوفیکس 10 درهزار آبیاری شوند. برای درختان مسن تر آبیاری سایه انداز و بیل زدن خاک سایه اندازنیزضروری است.
- کل گیاه با بردوفیکس 5 در هزارمحلول پاشی شود.