شانکر باکتریایی مرکبات
Bacterial canker
در ایران بیماری گیاهی شانکر باکتریای بیشتر روی درختان لیموترش، گریپ فروت و لیمو شیرین ایجاد آلودگی می کند. این بیماری به برگ ، میوه و سرشاخه حمله کرده و لکه های زخم مانند برجسته ای روی آن ها به وجود می آورد. بر مبنای حساسیت انواع مرکبات به این بیماری و انتشار جغرافیایی آن تاکنون پنج تیپ مختلف شانکر باکتریایی شناسایی شده است.
علائم بیماری شانکر باکتریایی مرکبات:
بیماری گیاهی شانکر باکتریای به برگ ، میوه و سرشاخه حمله کرده و لکه های زخم مانند برجسته ای روی آن ها به وجود می آورد.
قطر این لکه ها روی برگ بین 2 تا 10 میلی متر است. اندازه لکه ها به طور عمده به نوع درخت و سن اندامی که به آن حمله می کند بستگی دارد.
7 تا 10 روز پس از شروع بیماری، لکه ها ابتدا در سطح زیرین برگ دیده می شوند. لکه ها در آغاز مدور بوده و به مرور زمان شکل آن ها نامنظم می شود.
این لکه ها چوب پنبه ای، با حاشیه برآمده و مرکز فرو رفته هستند. از علائم دیگر بیماری هاله زرد رنگی است که زخم ها را احاطه می کند. این هاله زرد به تدریج که سن اندام ها افزایش می یابد محو می شود.
از دیگر نشانه های بارز بیماری وجود حاشیه ای آب سوخته در اطراف بافت نکروزه می باشد که هرگاه برگ ها در برابر نور آفتاب گرفته شوند، به وضوح دیده می شود.
علائم روی شاخه و میوه مشابه بوده و به صورت زخم های برجسته چوب پنبه ای با حاشیه ی روغنی یا آبسوخته بروز پیدا می کند. زخم های ایجاد شده روی شاخه هاله زرد رنگ ندارند.
میوه ها تا 90 روز پس از ریزش گلبرگ ها نسبت به بیماری حساس هستند. به همین دلیل تاول های روی آن ها بسته به زمان آلوده شدن اندازه های متفاوتی دارند.
چنانچه شرایط محیطی از نظر رطوبت و حرارت برای رشد عامل بیماری مناسب باشد، برگ ها و میوه های آلوده ریزش پیدا کرده و سرشاخه ها خشک می شوند.
میوه های آلوده ای که روی درخت باقی می مانند بازار پسندی خود را از دست می دهند. معمولاً کیفیت درون میوه تغییر نمی کند ولی گاهی اوقات زخم های مختلف به اندازه ای به درون میوه نفوذ پیدا می کنند که باعث پوسیده شدن میوه می شوند.
عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی شانکر باکتریایی مرکبات:
بر مبنای حساسیت انواع مرکبات به بیماری گیاهی شانکر باکتریای و انتشار جغرافیایی آن تا کنون پنج تیپ مختلف شانکر شناسایی شده که عامل بیماری تیپ A یا شانکر آسیایی که درایران نیز شیوع دارد، Xanthomonas axonpodis pv.citri می باشد.
این باکتری در بافت های آلوده لکه های برگ، شاخه و برخی از علف های هرز زمستان گذرانی می کند. وجود رطوبت کافی روی زخم ها منجر به ترشح باکتری و انتشار آن به سایر قسمت های گیاه می شود. باکتری توسط باد و باران منتقل شده و نفوذ باکتری به داخل گیاه از راه روزنه و زخم های ناشی از عوامل مختلف مانند خار، برخورد شاخه ها، حشرات، هرس و ... می باشد. خشک شدن سریع و نور مستقیم خورشید باکتری را از بین می برد.
باکتری در بافت حاشیه لکه های اندام های آلوده درخت تا زمانی که روی درخت هستند زنده می ماند. عامل بیماری می تواند در بقایای آلوده گیاهی خشک در صورتی که با خاک تماس نداشته باشد، سال ها و در بقایای ریخته شده در خاک، چند ماه زنده بماند. بقاء باکتری در خاک فقط چند روز است.
درختان جوان نسبت به درختان مسن حساس تر و شدت بیماری روی آن ها بیشتر است. این بیماری با پیوندک، نهال های پیوندی، ادوات باغبانی، جعبه های حاوی میوه های آلوده منتقل می شود.
راه های پیشگیری و کنترل بیماری شانکر باکتریایی مرکبات:
- با رعایت اقدامات بهداشتی و قرنطینه ای از ورود بیماری به مناطق سالم جلوگیری شود.
- در مناطقی که بیماری شایع است، از ارقام مقاوم مرکبات مانند پرتقال والنسیا و انواع نارنگی استفاده شود.
- کاشت درختان بادشکن به منظور جلوگیری از وزش باد و در نتیجه انتشار عامل بیماری مفید است.
- استفاده از حشره کش ها برای مبارزه با حشرات ناقل.
- اجتناب از کوددهی زیاد خصوصاً کودهای ازته و آبیاری بیش از اندازه، جهت جلوگیری از افزایش شدت آلودگی و پیدایش شاخه های جوان و افزایش شدت آلودگی.
- جمع آوری و از بین بردن علف های هرز موجود در نهالستان و باغ به منظور جلوگیری از بقای باکتری عامل بیماری در آن ها.
- برگرداندن خاک به عمق 10 تا 15 سانتی متر و آبیاری پس از آن به منظور کاهش سریع جمعیت باکتری در خاک، زیرا باکتری در خاک نمی تواند زنده بماند.
- هرس کامل شاخه های آلوده در درختانی که کمتر از %50 آلودگی داشته و علائم بیماری در آن ها محدود به سرشاخه ها باشد.
- سم پاشی درختان با بردوفیکس به شرح زیر :
- سم پاشی با بردوفیکس 10 درهزاربعد از برداشت محصول
- سم پاشی با بروفیکس 10 درهزار بعد از هرس در زمستان
- سم پاشی با بروفیکس 10 در هزار هنگام تورم جوانه ها
- سم پاشی با بردفیکس 5 در هزار پس از ریزش گلبرگها وهنگام تشکیل میوه
- درصورت وجود آلودگی، تکرار سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزار هر سه هفته یکبار تا رشد کامل میوه