شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار

Bacterial canker

به بیماری گیاهی شانکر باکتریایی بیماری بلاست جوانه، بلاست شکوفه، خشکیدگی باکتریایی سرشاخه و سوختگی سیخک هم گفته می شود.

گونه های مختلف این باکتری روی درختان میوه هسته دار، مرکبات، گلابی، رز، بسیاری از گیاهان زینتی یک یا چند ساله، برخی از سبزی ها و غلات ایجاد آلودگی می کند.

علائم بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار:

مهمترین علامت بیماری گیاهی شانکر باکتریایی به صورت شانکر و تولید انگم (صمغ) روی شاخه، تنه و گاه میوه های آلوده است.

نواحی آلوده کمی فرو رفته و تیره تر از بخش های سالم هستند. شانکرها بیشتر در پاییز و زمستان ایجاد شده و در اوایل بهار کاملاً مشهودند. تولید صمغ در اطراف نواحی آلوده بعد از خواب زمستانی شروع می شود. دربهار هنگام بازشدن جوانه های درخت انگم از بافت های اطراف شانکر ترشح شده و به سمت پایین روی پوست شاخه های درخت جاری می شود. شانکرهایی که صمغ از آن ها تشکیل نمی شود نرم، فرو رفته و مرطوب تر بوده و ممکن است بوی ترشی هم بدهند. اگر شانکر اطراف شاخه جانبی یا تنه را بگیرد، برگ های قسمتی از شاخه که بالای محل شانکر قرار دارند به سمت بالا جمع شده و سپس می ریزند. شاخه های آلوده برگ هایشان ریخته، کم رنگ یا زرد شده و درمدت چند هفته خشک می شوند. در صورت برداشتن پوست محل شانکر، رگه های قهوه ای در بافت زیر پوست شانکر که نشانه پیشروی باکتری است دیده می شود.

آلودگی و ظهورعلائم بیماری گیاهی شانکر باکتریایی روی جوانه های درختان گیلاس و زردآلو شدید است. ابتدا فلس جوانه های آلوده و سپس تمام قسمت های جوانه ها قهوه ای و خشک شده و سطح آنها از انگم پوشیده می شود. آلودگی و انهدام جوانه ها در مرحله گلدهی درخت کاملاً محسوس است، به گونه ای که گل های درختان بیمار در مقایسه با گل های درختان سالم بسیار کمتر است. در شرایط مناسب گل های درخت به شدت آلوده می شوند. گل های آلوده، حالت آبدار پیدا کرده، رنگشان قهوه ای، پژمرده و خشک شده و روی شاخه ها آویزان باقی می مانند.

آلودگی در برگ ها از طریق روزنه ها رخ می دهد. باکتری پس از ورود به برگ بین سلول ها مستقر شده و باعث مرگ سلول ها و ایجاد لکه روی برگ می شود. لکه ها روی برگ و میوه به رنگ قهوه ای تا بنفش هستند. لکه ها به مرور خشکیده، حالت چوب پنبه ای پیدا کرده و ممکن است حالت غربالی نیز پیدا کنند. روی میوه لکه ها قهوه ای شده و صمغ روشنی از آن ها خارج می شود.

جوانه های خفته اغلب خشک می شوند ولی برخی از جوانه های مورد تهاجم که در بهار بطور طبیعی باز شده اند در اوایل بهار از بین می روند. برگ های بدست آمده از چنین جوانه هایی پژمرده و میوه آن ها خشک می شود. شکوفه ها نیز از بین رفته و در شرایط جوی مساعد شاخه نیز به سرعت می میرد.

عامل بیماری ، نحوه انتشار و چرخه زیستی شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار:

باکتری عامل بیماری شانکر باکتریایی  Pseudomonas syringae pv.syringaeاست.

این باکتری داخل شانکرهای فعال، جوانه ها و شاخه های آلوده یا سالم درختان زمستان گذرانی می کند.

شاخه ها بیشتر در پاییز و زمستان آلوده می شوند. باکتری ها از راه بن جوانه های آلوده، محل قطع شاخه های هرس شده، محل جداشدن دمبرگ یا محل های صدمه دیده وارد شاخه ها می شوند.

شانکرها در پاییز هنگام خواب درخت به سرعت در شاخه ها و جوانه ها ایجاد می شوند. توسعه شانکر در هوای سرد متوقف نشده و از زمان پایان سرما و شروع رشد سریع درخت، تسریع می شود. شانکرهای واقع در جهت جنوبی درخت به علت گرما و آفتاب، بیشتر و بزرگ تر هستند. شانکرها معمولاً با حدود مشخص، قهوه ای رنگ و گاهی آغشته به انگم هستند. توسعه شانکرها هنگام گرم شدن هوا و شروع فعالیت شدید درخت به علت تشکیل پینه محدود یا متوقف شده و شانکرها غیر فعال می شوند. شانکرهایی که بافت پینه اطراف آن ها کامل نمی شود فعال باقی مانده و در سال بعد توسعه پیدا می کنند.

پیدایش آلودگی روی جوانه ها، گل ها و برگ های جوان با سرمازدگی تسهیل می شود. آلودگی گل ها معمولاً از راه منافذ طبیعی یا زخم های حاصل از حشرات و ... روی می دهد. در شرایطی که هوا بسیار مرطوب باشد باکتری می تواند به سرعت در قسمت های مختلف گل نفوذ کرده، به شاخه ها و جوانه های میوه دهنده رسیده و باعث ایجاد شانکر گردد.

برگ ها هنگامیکه بسیار جوان بوده و هوا مرطوب و سرد و بارندگی با باد شدید توام باشد آلوده می شوند.

در شرایط مرطوب باکتری های داخل گیاهان بیمار به صورت لعاب مانند به خارج تراوش کرده و با حشرات، زنبور عسل یا قطرات باران پخش می شوند.

راه های پیشگیری و کنترل بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار:

• حتی الامکان هرس درختان و قطع شاخه های خشکیده بعد از دوره یخبندان انجام شود.
• در صورت قطور بودن محل هرس، برای جلوگیری از ورود عوامل بیماری زا ، محل هرس با بردوفیکس رقیق نشده رنگ شود.
• سم پاشی های چهارگانه دوره ای با بردوفیکس به شرح زیر:

-  سم پاشی با بردوفیکس 10 در هزار پس از ریزش 70 درصد برگ ها در پاییز

-  سم پاشی با بردوفیکس 10 در هزار قبل از تورم جوانه ها

-  سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزار بعد از ریزش گلبرگ ها

-  سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزار بعد از تشکیل میوه

درصورت وجود آلودگی اقدامات زیرعلاوه بر محلول پاشی های دوره ای ضروری است:

تکرارسم پاشیها بعد از تشکیل میوه، در سه نوبت به فواصل 15 روزه

تراشیدن دقیق شانکرهای موجود روی شاخه ها و تنه های درختان آلوده و پانسمان بافت سالم گیاه با بردوفیکس رقیق نشده.

هرس شاخه های آلوده، 10 تا 15 سانتی متر پایین تر از بافت آلوده و سوزاندن آنها و در صورت قطور بودن محل هرس ضدعفونی آن با بردوفیکس رقیق نشده.