بخش سوم فصل ششم : تاج خروس تا ورد - Page 04

سپیدار

نهال سرو و سفیدار ترکستانی که لطافت و نمایش خوب دارد و بهترین سفیدارهاست، قلم است و در حوت کاشته میشود و اما در تابستان، در هر پنج روز تمامی درختان سفیدار را آب دهند چنانچه آب از پایان اشجار گذران باشد و اگر بدستور آب ندهند برگ اشجار روی بخزان آورده اکثر را کرم ضایع میکند و در زمستان که یخبند باشد پنج پیش، آب پیدرپی دهند که فایده تمام دارد و در تابستان و زمستان هرچند آب دهند درخت آن خوب میشود و نقصان ندارد و اگر بر کنار جوی کارند بهتر خواهد بود(ارشادالزراعه).

سُداب

در زمین سداب سرگین نباید فکندن لیکن خاکستر نیک باشد که آن را گرم دارد و سرما بر آن کار نکند. اگر در برج کبوتر نهند گربه آنجا نشود. و اگر در تغاری بنشانی بن شکسته و سوراخ درافتاده آن جایگاه موافق دارد و قوی گردد(نزهت نامه علایی).

سرو

تخم سرو و نوج چون بخواهند کشتن با جو بباید نهادن تا بیک سال چنان گردد که بی جو بدو سه سال(نزهت نامه علایی). تخم سرو با جو بکارند. چون جو بالیده شود و دانه کند، سرو نیز آن مقدار بالیده باشد(معرفت فلاحت).

سنجد

افلاطون حکیم گوید که شاخ وی را از درخت اصلی بدست باید شکست بر وجهی که بعضی از پوست درخت با آن شاخ جدا شود و آهن بدان نرسانند و چون بر این وجه کارند خوب سبز میشود(ارشادالزراعه).

سوسن

اگر خواهی که سوسن به رنگ بنفشه گردد همچنان ناشکفته با پیاز برگیر و ده ده بر هم بند و کمابیش و جایگاهی که دود بسیار باشد بیاویز. آنگاه به وقت نشاندن در دُردی(آنچه در مایع ته نشیند) سیکی نِه و یک دو بار دردی در بن آن ریز به رنگ بنفشه گردد(نزهت نامه علایی).

صاحب الفلاحه گوید، اگر سوسن را در دَغائی(خس و خاشاک. علف خشک) نو نهند، و سرش را ببندند همه سال تازه بماند و هر که خواهد قدری از آن بیرون آورد و در آفتاب بنهد تا چشمها بگشاید و لفایف(جمع لفافه به معنی پوشش. اینجا مراد عطر گل است.) او منتشر شود(عجایب قزوینی).

چنانچه <هنگام غرس> دردی شراب بر روی آن بود اگر آن سوسن سفید بود ارغوانی شود و اگر وقتی که غنچه او به کمال رسد آنرا از روی زمین ببرند. و محل قطع را به قیر آلوده کنند و در کوزه نهند، و سر آن کوزه را به گل محکم کنند، و آن کوزه را در زیر زمین پنهان کنند، تا به یک سال همچنان تازه بماند. پس هر وقت که خواهند آن را بیرون آورند از کوزه، و در آفتاب بنهند گل شکفته گردد و تازه باشد(ارشادالزراعه).

بیخ سوسن در زمستان برکنند و آن را در مطبخ بیاویزند چنانچه سر آن به جانب زمین بود و دود به آن برسد پس آن را در دردی شراب اندازند تا به رنگ ارغوان شود. و همچنان آن را با دردی شراب بر روی آن بود اگر آن سوسن سفید بود ارغوانی شود(معرفت فلاحت).

سیب

و اگر سیبی اندر نبیذ افگنند و آب اندر آن نبیذ بود به آن فرو شود. و اگر نبیذ خالص بود سیب بر آن بایستد(فرخ نامه).

دفع آفات

نهال سیب بنشانند و عنصل در زیرش بکارند کرم درنیفتد(نزهت نامه علایی).

صاحب الفلاحه گوید این درخت سیب را وقت غرس چیزی از عنصر کَرد(شاخی که در هرس از درخت بریده باشند) بر گِرد او بکارند، تُفاح(سیب) او را هیچ کرم نزند(عجایب قزوینی).

درخت سیب را آفت بسیار از کرم بود که بهار گاه بود. درخت آن بازدید می آید و برگ آن می خورد و کره بر آن می نهد و سیب آن ضعیف شده می ریزد. و خصوصا در سال ها که نمناک باشد بیشتر باشد. اگر در اول که آن کرم بازدید می آید نردبانی ساخته اند چوبین، که در پای درخت می نهند و بر آن نردبان می آیند و پاره پنبه کهنه برمی دارند و بر ساق های درخت می مالند. تا آن کره و کرم پاک می کنند. چنان که هر روز چند درخت پاک کنند و کرم بزرگ نتواند شد که برگ درخت بخورد و آفت رساند. و این تدبیر درهیچ ولایت دیگر نمی کنند. و چون این آفت پیدا شد فرومی گذارند تا بکلی ثمره درخت تلف می شود(آثار و احیاء).

افلاطون حکیم گوید که اگر پیاز عنصل در بیخ درخت سیب کارند آن درخت از کرم محفوظ ماند(ارشادالزراعه).