بخش دوم فصل دوم : متون کهن کشاورزی ایران در بستر تاریخ
سده 6 ق/12 م
یواقیت العلوم و دراری النجوم. تاریخ تالیف. احتمالا 550ق/1156م
نام نویسنده یواقیت العلوم معلوم نیست ولی می دانیم که اهل قزوین بوده است. این کتاب در دوره سلجوقیان برای مظفرالدوله طغرل تگین غازی بیگ الب ارغو پسر یرنقش بازدار از حکام قزوین در دوره سلجوقیان نوشته شده است.
به نوشته یک محقق، نام مولف کتاب یواقیت العلوم، طاهر بن احمد بن محمد معروف به نجار ابومحمد قزوینی است . به گفته این محقق، این کتاب در سال 573ق/1178م تالیف شده است.
این اثر، از جمله کتاب های چند دانشی است که به زبان فارسی نگاشته شده است. فن بیست و ششم کتاب در باب فلاحت است. این اثر به تصحیح محمد تقی دانش پژوه در سال 1345 و سپس در سال 1364 توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است.
طرز بیان در یواقیت العلوم صورت سوال و جواب دارد.این کتاب عبارت است از دو فصل - زمینهای نیک برای کشت و وقت درودن گندم و جو.
یواقیت العلوم شامل سی فصل و یک خاتمه است که هر فصل شامل 12 پرسش می باشد.
عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات طوسی. تاریخ تالیف. حدود سال 560ق/1164م
در سده 12 میلادی، کتاب "عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات"7 طوسی، در زمان آخرین پادشاه سلجوقیان، طغرل بن الب ارسلان نوشته شد. در بخش پنجم
عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات تالیف محمد بن محمود بن احمد طوسی سلمانی همدانی در زمان آخرین شاه سلجوقی، طغرل پسر آلب ارسلان(556- 573ق) نوشته شده و به او تقدیم شده است.
تاریخ تالیف کتاب در مقدمه مصحح کتاب، منوچهر ستوده، بین سال های 555 تا 562 ذکر شده است.
عجایب طوسی 711 صفحه دارد و دارای ده قسمت یا رکن است که رکن پنجم آن، فی الاشجار و الاثمار و الحشایش المرتب بحروف الهجا در 24 صفحه است، که شامل توضیح 24 درخت و یا گیاه بر حسب حروف الفبا نگاشته شده است. توضیح آنکه گیاه در کدام محل می روید و خواص آن چیست و خاصیت داروئی آن کدامست. وی از جالینوس، بقراط و ابوحاتم سجستانی نقل قول آورده و گاه هم اشاره ای به نحوه کشت دارد. این کتاب به اهتمام منوچهر ستوده در 1345 توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب و نیز در سال 1382 توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر می شود.
طوسی در ابتدای کتاب خود می نویسد، ما این کتاب را جمع کردیم آنچه دیدیم در کتبها مسطور و آنچه شنیدیم از جوالان و سیاحان.
جامع العلوم. تاریخ تالیف. 570ق/1175م یا 574ق
جامع العلوم اثر فخرالدین رازی(606-543ق/1210-1149م) دانشنامه ای است که به زبان فارسی نوشته شده است و به دربار ابوالمظفر تکش(درگذشته 596ق) فرزند ایل ارسلان خوارزمشاه و پدر محمد خوارزمشاه تقدیم شده است.
این اثر به نام های ستینی یعنی دارای 60 باب و نیز حدائق الانوار فی حقایق الاسرار هم شهرت دارد. جامع العلوم توسط سید علی آل داوود ترجمه شده و در سال 1382 توسط بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی منتشر شده است. باب 34 ام کتاب ستینی، علم الفلاحه نام دارد که شامل 9 اصل است؛ شناخت زمین نیک، وقت پاشیدن تخم، آمیختن سرگین طیور با تخم، دفع آفات، نگهداری گندم، نگهداری انار، نگهداری انگور، رستن کدو در مو و خواص داروئی انگور می باشد.