فصل پنجم : در معرفت کشتزار به تخصیص - Page 01

ترب

اگر خواهی که ترب بزرگ آید، بر آن اندازه که ترا باید، چوبی به زمین نشان و بیرون آر. و کاه در آنجا کن. آنگاه تخم ترب با سرگین بر زبرش بکار که چندانکه بچوب کو کرده باشی، ترب بدان اندازه بیاید(نزهت نامه علایی).

صاحب الفلاحه گوید اگر خواهند که فجل(ترب) بزرگ شود، چوبی را بر زمین فرو برند، بدان مقدار که خواهند، فجل بروید و آنکه چوب را بیرون آرند. و جای او را پر از کاه کنند، و در آنجا بذر ترب بکارند. و بالای آن سماد ریزند. که در آن حفره ترب بروید، به مقدار آن چوب و اگر بذر او را انگبین کنند، آنگه بکارند، ثمره او شیرین بود(عجایب قزوینی).

چون خواهند که ترب بکارند و بن آن بزرگ شود در آخر تابستان باید کشت به سبب آنکه تا هوا سرد نشود بن ترب در زمین قوی نگردد و در هوای گرم، آن بن بزرگ نشود. باید از تخمی بکارند که از تخم باز نشانده گرفته باشند تا نیکو شود چنان که در باب کزر گفتیم(آثار و احیاء).

اگر خواهند که ترب بزرگ شود چوبی بزمین فرو میبرند بمقداریکه خواهند و چون بیرون آرند تخم ترب بجای آن بنهند و بر بالای آن سرگین بریزند ترب بمقدار آن چوب که قالب بوده باشد دراز شود(نفائس الفنون).

اگر خواهی که ترب بزرگ آید بر آن اندازه که ترا باید، چوبی در زمین نشان و بیرون آر و کاه در آنجا کن. آنگاه تخم ترب با سرگین بر زبرش بکار. که چندانکه به چوب کو کرده باشی ترب بدان اندازه بیاید. طعم خوش و لطیف دهد(ارشادالزراعه). و اگر تخم ترب را در عسل یا در نبیذ(شراب) مویز که شیرین بود آغشته کنند، سه روز بعد از آن زراعت کنند آن ترب شیرین بود(معرفت فلاحت).

تره

هنگام زرع آن(کراث. تره) پاییز که هوای آن سرد نباشد و زمین آن بغایت معمور باید و زبل و خاکستر با هم دهند(آثار و احیاء).

چغندر

اگر خواهی که چغندر بزرگ شود و نیک آید سرگین گاو اندر زمین فکن تا چون بروید و برگ پدید آرد یک شاخ باز کن و سفال پاره ای خرد یا یک دانه ریگ در او نه تا چغندر پهن شود و طعمش خوش آید(نزهت نامه علایی). صاحب الفلاحه گوید، اگر زمین به سرگین بسمه(باسمه) کنند، اصل او قوی شود(عجایب قزوینی).

هر چند زمین آنرا بیشتر عمارت کنند و خاک کهنه و زبل در آن ریزند بزرگتر و قوی تر گردد و بر مرزها(کشتزارها و باغ ها) و تره زارها و بادنجان زار نشانند نیکوتر شود. و چون خواهند چغندر بن آن بزرگ، هم از ابتدا، بتدریج برگ آن میبرند. و هرگاه گودی را بزرگ بکَنند و از ریگ و سرگین گاو با هم آمیخته، پر کنند و بر روی آن چغندر بکارند، چون بروید شاخ آن تخمها یکی شود و بزرگ گردد به حدی که آن گود را پر کند و بغایت بزرگ شود. کزر و ترب و شلغم نیز چنین توان کرد(آثار و احیاء).

و اگر بخواهند چغندر بزرگتر شود حوالی آن از خاک خالی کنند چنانچه ظاهر شود و آنرا به سرگین گاو تازه آلوده کنند و پر خاک کنند. پس آنچه از آن بروی زمین باشد بکارد شق کنند و سفالی یا سنگی بقدر همان شق در آن شق نهند بغایت بزرگ شود(معرفت فلاحت).