فصل اول : سیب زمینی و زنجرک سیب زمینی

کشت سیب زمینی در ایران

سیب‌ زمینی یکی از مهمترین منابع غذایی دنیا محسوب می‌شود و در تامین غذای جامعه نقش مهمی دارد. برابر آمار سازمان جهانی خواروبار، سالانه ۲۳ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در جهان زیر کشت این محصول قرار گرفته است و افزون بر ۳۱۰ میلیون تن محصول از آن برداشت می‌ شود.

سهم ایران از این مقدار ۱۸۵ هزار هکتار سطح زیر کشت، و افزون بر ۵ میلیون تن تولید است. در استان همدان به عنوان یکی از مناطق عمده کشت سیب زمینی، سالانه از ۲۲ هزار تا ۲۶ هزار هکتار سیب زمینی کشت می‌شود. (پاکیزه، 1397)

کشت سیب زمینی در استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری، بخصوص در نواحی فریدن و شهرکرد از اهمیت ویژه برخوردار بوده است. سطح کشت آن در این دو استان بالغ بر 15000 هکتار می گردد. اگرچه در استان های فوق بعضی از ارقام سیب زمینی پشندی (فریدنی)، آلفا و غیره بطور محدود کشت می شود. بطور کلی در چند سال گذشته، سیب زمینی رقم کوزیما در سطح وسیع در این استان ها کشت شده و رقم غالب منطقه محسوب می شود. یکی از مشکلات زراعت این رقم، سوختگی برگ ها است که در مناطق گوناگون با شدت های کم و بیش متفاوتی دیده می شود. (سیداسلامی و همکاران، 1365)

زنجرک سیب زمینی

زنجرک سیب زمینی از مهمترین آفت های سیب زمینی می باشد. زنجرک حشره مکنده شیره گیاه است. زنجرک بالغ حدود 3/5 میلیمتر درازا، رنگ سبز پریده و بال های شفافی دارد. شفیره ها کوچکتر و بدون بال هستند. زنجرک شیره گیاه را از درون برگ ها می مکد و با چابکی جهش کرده و بسیار نرم پرواز می کند . بدن زنجرک مثلثی شکل است و دارای چشمان درشتی می باشد. زنجرک ها حشراتی با قطعات دهانی زننده مکنده می باشند. تنها آسیبی که زنجرک به گیاه می زند مکیدن عصاره ی گیاه نیست، بلکه ترشحاتی از بزاق زنجرک خارج می شود که برای گیاه سمی است.

در قطعه دهانی زننده مكنده كه شبيه نی است دو مجرا يا كانال وجود دارد. كانال كوچکتر كانال زننده است كه از طريق آن بزاق حشره به بافت گياهی وارد می شود و كار آن رقيق كردن، ممانعت از انعقاد شيره گياهی و پيش هضم آن است. پس از زنندگی و تزريق بزاق به بافت، شيره گياهی از طريق كانال تغذيه ای كه بزرگتر است، به داخل حفره دهانی مكيده می شود. (متوسطه هنرستان)

این دو کانال زننده و مکنده برای زنجرک، در حکم آرواره های بالا و پایینی حشره هستند که به شکل میله های باریک به نام استایلت یا استیله در آمده است. استیله زننده برای سوراخ کردن بافت گیاهی و استیله مکنده برای مکیدن شیره گیاهی بکار می رود. (آرونی، محسن)

میزبان های زنجرک سیب زمینی

گونه Empoasca Fabae Harr.، زنجرک مورد مطالعه ما در این مقاله، بیش از 200 میزبان در 25 خانواده مختلف گیاهی دارد . انتخاب نخست زنجرک، محصول سیب زمینی است و اگر چغندر در آن حوالی باشد، پس از نابودی سیب زمینی، نوبت آسیب به این محصول می رسد. هرچند آسیب به چغندر به انداره سیب زمینی، شدید نمی باشد . زنجرک سیب زمینی به لوبیا و انواع بقولات و حبوبات، بادنجان، گوجه فرنگی، یونجه و گیاهان زراعی و وحشی آسیب وارد می کند . دیگر میزبان های زنجرک سیب زمینی؛ کنف، سیب و تمشک، بوته ها و بسیاری از درختان زینتی می باشد.

توجه به مکان مزارع سیب زمینی

آسیبی که زنجرک سیب زمینی به محصول وارد می کند هیچ تناسبی با کوچکی این حشره ندارد. بیشترین شمار این نوع زنجرک روی یونجه بسر می برد . در کنار محصولاتی که زنجرک به آن آسیب می زند، مانند سیب زمینی، سیب، حبوبات و چغندر، در صورت امکان نباید علوفه خشک و مزرعه کشت یونجه وجود داشته باشد.