شانکر باکتریایی
در ایران این بیماری بیشتر روی درختان لیموترش، گریپ فروت و لیمو شیرین ایجاد آلودگی می کند همچنین این بیماری به برگ ، میوه و سرشاخه حمله کرده و لکه های زخم مانند برجسته ای روی آنها به وجود می آورد ، بر مبنای حساسیت انواع مرکبات به این بیماری و انتشار جغرافیایی آن تاکنون پنج تیپ مختلف شانکر شناسایی شده است.
علائم بیماری :
بیماری به برگ ، میوه و سرشاخه حمله کرده و لکه های زخم مانند برجسته ای روی آنها به وجود می آورد.
قطر این لکه ها روی برگ بین 2 تا 10 میلی متر است. اندازه لکه ها به طور عمده به نوع درخت و سن اندامی که به آن حمله می کند بستگی دارد.
7 تا 10 روز پس از شروع بیماری، لکه ها ابتدا در سطح زیرین برگ دیده می شوند. آنها درآغاز مدور بوده و به مرور زمان شکل آنها نامنظم می شود.
این لکه ها چوب پنبه ای با حاشیه برآمده و مرکز فرو رفته هستند. از علائم مشخصه بیماری هاله زرد رنگی است که زخم ها را احاطه می کند. این هاله زرد به تدریج که سن اندام ها افزایش می یابد محو می شود.
از دیگر علامت های بارز بیماری وجود حاشیه ای آب سوخته در اطراف بافت نکروز شده می باشد که هرگاه برگ ها در برابر نور آفتاب گرفته شوند، به وضوح دیده می شود.
علائم روی شاخه و میوه مشابه بوده و به صورت زخم های برجسته چوب پنبه ای با حاشیه ای روغنی یا آبسوخته بروزمی کند. زخم های ایجاد شده روی شاخه هاله زرد رنگ ندارند.
میوه ها تا 90 روز پس از ریزش گلبرگ ها به بیماری حساس هستند. به همین دلیل تاول های روی آنها بسته به زمان آلوده شدن اندازه های متفاوتی دارند.
چنانچه شرایط محیطی از نظر رطوبت و حرارت برای رشد عامل بیماری مناسب باشد، برگ ها و میوه های آلوده ریزش پیدا کرده، سرشاخه ها خشک می شوند.
میوه های آلوده ای که روی درخت باقی می مانند بازار پسندی خود را از دست می دهند. معمولاً کیفیت درون میوه تغییر نمی کند ولی گاهی اوقات زخم های مختلف به اندازه ای به درون میوه نفوذ پیدا می کنند که باعث پوسیده شدن میوهمی شوند.
عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی آن :
بر مبنای حساسیت انواع مرکبات به این بیماری و انتشار جغرافیایی آن تاکنون پنج تیپ مختلف شانکر شناسایی شده که عامل بیماری تیپ A یا شانکر آسیایی که درایران نیز شیوع دارد، Xanthomonas axonpodis pv.citri می باشد.
این باکتری در بافت های عفونی لکه های برگ، شاخه و برخی از علف های هرز زمستان گذرانی می کند. وجود رطوبت کافی روی زخم ها منجر به ترشح باکتری به خارج و انتشار آن به سایر قسمت های گیاه و همچنین سایر گیاهان می شود. باکتری توسط باد و باران منتقل شده و نفوذ باکتری به داخل گیاه از راه روزنه و زخم های ناشی از عوامل مختلف مانند خار، مالش شاخه ها، حشرات، هرس و... می باشد. در اثر خشک شدن سریع و نور مستقیم خورشید باکتری از بین می رود.
باکتری ها در بافت حاشیه لکه های اندام های آلوده درخت تا زمانی که روی درخت هستند زنده می مانند. عامل بیماری می تواند در بقایای آلوده گیاهی خشک در صورتی که با خاک تماس نداشته باشد، سال ها و در بقایای ریخته شده در خاک، چند ماه زنده بماند. بقاء باکتری در خاک فقط چند روز است.
درختان جوان نسبت به درخت های مسن حساس تر و شدت بیماری روی آنها بیشتر است. این بیماری با پیوندک، نهال های پیوندی، ادوات باغبانی، جعبه های حاوی میوه های آلوده منتقل می شود.
راه های پیشگیری و کنترل بیماری :
- حتی المکان با رعایت اقدامات بهداشتی و قرنطینه ای از ورود بیماری به مناطق سالم جلوگیری شود.
- در مناطقی که بیماری شایع است، از ارقام مقاوم مرکبات مانند پرتقال والنسیا و انواع نارنگی استفاده شود.
- کاشت درختان بادشکن به منظور جلوگیری از وزش باد و در نتیجه انتشار عامل بیماری مفید است.
- استفاده از حشره کش ها برای مبارزه با حشرات ناقل.
- اجتناب از کوددهی زیاد خصوصاً کودهای ازته و آبیاری بیش از اندازه، جهت جلوگیری از افزایش شدت آلودگی و پیدایش شاخه های جوان و تازه و افزایش شدت آلودگی.
- جمع آوری و از بین بردن علف های هرز موجود در نهالستان ها، باغ ها، به منظور جلوگیری از بقای باکتری عامل بیماری در آنها.
- برگرداندن خاک به عمق 10 تا 15 سانتی متر و آبیاری پس از آن به منظور کاهش سریع جمعیت باکتری در خاک، زیرا باکتری در خاک نمی تواند زنده بماند.
- هرس کامل شاخه های آلوده در درختانی که کمتر از %50 آلودگی داشته و علائم بیماری در آنها محدود به سرشاخه ها باشد.
- سم پاشی درختان با بردوفیکس به شرح زیر :
- سم پاشی با بردوفیکس 10 درهزاربعد از برداشت محصول
- سم پاشی با بروفیکس 10 درهزار بعد از هرس در زمستان
- سم پاشی با بروفیکس 10 در هزار هنگام تورم جوانه ها
- سم پاشی با بردفیکس 5 در هزار پس از ریزش گلبرگها وهنگام تشکیل میوه
- درصورت وجود آلودگی، تکرار سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزار هر سه هفته یکبار تا رشد کامل میوه
